Net wanneer je dacht dat je de belangrijkste factoren kent die je gewicht kunnen beïnvloeden (calorieën, metabolisme en genetica), komt hormonale disbalans om de hoek kijken. Wellness influencers op sociale media delen dat het herstellen van hun hormoonbalans hen heeft geholpen om (eindelijk) af te vallen. Boeken verkondigen dat je fitste lichaam voor het grijpen ligt, maar niet voordat je je hormoonspiegels hebt geoptimaliseerd.
Wat is hormonale disbalans?
Hormoonspiegels hebben de neiging om van nature op en neer te gaan, afhankelijk van veel factoren, waaronder je omgeving en het moment van de dag. Als die hormoonspiegels blijven waar ze zouden moeten zijn, ondersteunt dat je algehele gezondheid, zegt Amy Goss, Ph.D., R.D., assistent-professor aan de afdeling voedingswetenschappen van de Universiteit van Alabama in Birmingham. Dit staat bekend als je 'algehele hormoonbalans', die Goss definieert als hormonen binnen normale grenzen die adequaat functioneren (iets dat er voor iedereen anders kan uitzien). Maar één hormoon dat uit balans raakt, kan een kettingreactie veroorzaken omdat hormonen voortdurend met elkaar in wisselwerking zijn. En als er te veel hormoonspiegels verstoord zijn, kan dat een zogenaamde hormonale disbalans veroorzaken.
Kunnen hormoonstoringen het moeilijker maken om af te vallen?
Wat hebben evenwichtige hormoonspiegels met gewicht te maken? Bepaalde hormonen kunnen je eetlust, je stofwisseling en de verwerking van voedingsstoffen beïnvloeden, legt Goss uit. Wanneer je eet, bijvoorbeeld, geeft je lichaam een heleboel hormonen af, waaronder insuline (om bloedsuiker naar de cellen te sturen voor energie) en eetlusthormonen (om je hersenen te laten weten wanneer je honger hebt of verzadigd bent). Als die hormonen niet optimaal werken, eet je misschien meer dan je anders zou doen of sla je misschien meer vet op na een maaltijd.
Welke hormonen zijn gekoppeld aan lichaamsgewicht?
Hier vind je meer informatie over de specifieke hormonen die je gewicht kunnen beïnvloeden:
- Ghreline en leptine staan beide bekend als hongerhormonen. Ghreline stimuleert honger en moedigt je lichaam aan om vet op te slaan, terwijl leptine je eetlust onderdrukt door je hersenen te vertellen dat je verzadigd bent. Deze hormonen kunnen gewichtstoename veroorzaken als je ghrelineniveaus verhoogd zijn of als je leptineresistentie hebt, wat betekent dat je hoge leptineniveaus hebt, maar je hersenen niet de signalen ontvangen dat je verzadigd bent.
- Insuline stuurt glucose (suiker) naar je cellen, waar het kan worden gebruikt voor energie of kan worden opgeslagen voor later. Als je cellen niet goed reageren op insuline, een aandoening die bekend staat als insulineresistentie, zal je lichaam steeds meer insuline afgeven en zal je bloedsuikerspiegel stijgen. Dit kan leiden tot prediabetes en diabetes, maar ook tot gewichtstoename omdat het overtollig suiker in je bloed wordt opgeslagen als vet.
- Schildklierhormonen, zoals T2 en T3, beïnvloeden je gewicht door je energieverbruik te regelen, ofwel hoeveel calorieën je verbrandt. Als je schildklierhormonen verhoogd zijn, is je energieverbruik in rust hoger en verbrand je meer calorieën.
- Glucagon is misschien een minder bekend hormoon, maar het speelt een rol bij het regelen van de bloedsuikerspiegel. En het beïnvloedt het hongergevoel door ghreline te onderdrukken, waardoor je minder trek krijgt.
- Oestrogeen, het vrouwelijke geslachtshormoon, beïnvloedt hoe vet wordt gemetaboliseerd en opgeslagen in het lichaam. Het neemt af tijdens de menopauze, waardoor er meer vet wordt opgeslagen rond je middel. Die oestrogeendaling kan ook bijdragen aan een slechte slaap, wat de eetlusthormonen kan beïnvloeden en je overdag hongeriger kan maken, zegt Goss.
- Testosteron, het mannelijke geslachtshormoon, wordt ook in verband gebracht met buikvet. Als de niveaus laag zijn, groeit de opslag van buikvet, deels door de rol van testosteron bij de bloedsuikerregeling en bij het vermogen om spiermassa te behouden. (Voor vrouwen met het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) geldt het omgekeerde: zij hebben meer buikvet als hun testosteronspiegels hoger zijn dan gemiddeld).
- Cortisol, het stresshormoon, heeft zowel een directe als een indirecte invloed op het gewicht. Als je langdurig stress ervaart, ook wel chronische stress genoemd, blijven de cortisolspiegels in je lichaam verhoogd. Onderzoek toont aan dat dit ervoor kan zorgen dat je lichaam meer buikvet opslaat, waardoor je uiteindelijk meer risico loopt op overgewicht. Een hoog cortisolgehalte kan ook van invloed zijn op afvallen doordat het je gedrag beïnvloedt: je hebt bijvoorbeeld meer kans om slecht te slapen en meer te eten als je stress hebt.
Het bovenstaande lijkt misschien te suggereren dat hormonen een grote rol spelen bij het beheren van je gewicht, maar ze zullen waarschijnlijk niet de doorslaggevende factor zijn die bepaalt of je je afslankdoelen haalt of niet. "Voor de meeste gezonde mensen zijn kleine veranderingen in de hormoonspiegels alleen niet genoeg om gewichtstoename of -afname te veroorzaken", zegt Goss. Met andere woorden: als mensen zeggen dat ze er beter uitzien en zich beter voelen nadat ze hun hormoonspiegels onder de loep hebben genomen, kan dat net zo goed te maken hebben met hun nieuwe focus op hun algehele gezondheid - iets wat afvallen op zich al ondersteunt.
Welke hormonale aandoeningen kunnen gewichtstoename veroorzaken?
Bij mensen met bepaalde gezondheidsproblemen is er een directer verband tussen abnormale hormoonspiegels en gewichtstoename. Insulineresistentie is een complexe aandoening die verhindert dat je lichaam op insuline (een hormoon dat in de alvleesklier wordt aangemaakt) reageert zoals het zou moeten. (Insuline helpt je lichaam te beschermen tegen te veel suiker).
Een ander voorbeeld is het polycysteus-ovarium syndroom (PCOS) dat leidt tot hogere niveaus van insuline, wat de bloedsuikerspiegel en vetopslag reguleert; en androgeen, een groep geslachtshormonen (waaronder testosteron) die in verband worden gebracht met een toename van buikvet. Sommige onderzoeken suggereren ook dat mensen met PCOS afwijkende eetlusthormonen hebben die kunnen bijdragen aan overeten. "Dit kan het voor sommige vrouwen met PCOS echt moeilijk maken om af te vallen", stelt Goss.